ایجاد تردید در باورهای مخاطب و سست کردن باورهای گذشته، یکی از شیوه های عملکرد جنگ نرم است.
چکیده: در شماره قبل به معرفی جنگ نرم، تاریخچه و مزایای استفاده از آن پرداختیم. در این شماره به شیوه های اثرگذاری جنگ نرم و تفاوتهای سبک زندگی غربی و ایرانی خواهیم پرداخت.

تعداد کلمات: 1035کلمه / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
حسین ابراهیمی تهرانی

شیوه اثرگذاری جنگ نرم

وقتی شما بتوانید مواد اولیه یک کارخانه را دست‌کاری کنید، مسلماً توانسته‌اید تأثیر مهمی بر محصولات آن کارخانه بگذارید. تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای انسان نیز بر مبنای اطلاعاتی است که از محیط دریافت می‌کند. کارگزاران جنگ نرم، با دست‌کاری و تحریف اطلاعات ورودی[1] به افراد جامعه، توانایی کنترل ذهن و رفتار آن‌ها را به دست می‌گیرند.
روش‌های ایجاد اختلال در داده‌ها به انحاء زیر صورت می‌گیرد:
  1. فریب و دست‌کاری منطق مخاطب: در این روش، گزینه‌های پیش روی مخاطب آن‌چنان محدود و از پیش تعیین شده می‌شود که او گمان می‌کند جز انتخاب یکی از راه‌های پیشنهاد شده دشمن، چاره‌ای ندارد. لذا هر آنچه را که انتخاب کند، برای حریفش برد محسوب می‌شود. مثل این است که در شعر، شما وزن و قافیه تعریف ‌کنید و فرد مقابل مکلف باشد که قسمت دوم را تکمیل کند! لذا مخاطب مجبور است در وزن و قافیه‌ی مورد نظر شما بسراید. دشمن برای نیل به این هدف؛ منطق، شناخت و شیوه فکر کردن مخاطب خود را به خوبی مورد بررسی قرار داده و بر طبق آن مقدماتی را چیده و بدین ترتیب وارد حوزه فکری او می‌شود و نهایتاً او را به نتیجه‌ای که خواسته بود، می‌رساند.
  2. ایجاد شک و جایگزینی اطلاعات: روش کار بدین‌صورت است که ابتدا برای نرم ساختن فکر مخاطب، با القاء شبهات فراوان، در اعتقادات و دیدگاه‌های او ایجاد شک و تردید می‌کنند. وقتی خلأ ذهنی ایجاد شد و ذهن او آماده و مهیای پذیرش باورهای جدید گردید، اطلاعات دلخواه خود را به او القاء می‌کنند.
  3. زشت جلوه دادن ارزش‌ها: یکی از روش‌های پرکاربرد در جنگ روانی برای جایگزینی داده‌ها، زشت و منفور جلوه دادن ارزش‌های مخاطب است. در مقابل، ارزش‌های زشت و قبیح جایگزینی خود را در قالبی به‌ظاهر زیبا و پسندیده به او ارائه می‌نمایند. البته دقت‌ها و ظرافت‌های فراوانی در این رابطه صورت می‌گیرد. زیرا اگر این فرآیند با سرعت و به‌تدریج پیاده نشود، مسلماً مخاطب تفاوت را احساس نموده و جایگزینی را پس خواهد زد.
  4. الگوسازی: طراحی الگوهای جذاب و پرطرفدار سبب می‌شود تا فرد دچار همزادپنداری شده و چشم و گوش خود را روی حقائق و واقعیت‌ها بسته و درنهایت، ارزش‌های غلط و ناپسند را به‌راحتی بپذیرد. لذا پیامبر اسلام صلی الله و علیه و آله فرمودند: «حبک للشیء یعمی و یصم»[2].  

اهمیت سبک زندگی

دانستیم که ابزارهای جنگ نرم، ابزارهایی فرهنگی هستند. این ابزارها قصد دارند تا با قدرت جادویی رسانه‌های خود که سلاحی مهم و مؤثر تلقی می‌شوند، فرهنگ بومی و ملی کشورها را تغییر داده و آن را بر اساس الگوها و معیارهای غربی شکل دهند. هدف نهایی از تغییر هویت ملی و فرهنگی آن است که کشور مهاجم بدون منازعه و تهاجم؛ ارزش‌ها و هویت‌های موردنظر خود را بر یک ملت تحمیل کند. این امر نهایتاً منجر به تأثیرگذاردن بر انتخاب‌ها، تصمیم‌گیری‌ها، الگوهای رفتاری، سلب هویت‌ها و ارزش‌های فرهنگی خواهد شد.
با توجه به اینکه ساختار حکومت جمهوری اسلامی ایران با خواست مردم و با محوریت دین اسلام به وجود آمده است، بهترین و مؤثرترین شیوه برای تحقق اهداف جنگ نرم نیز تضعیف بنیان‌های دینی و استحاله سبک زندگی جامعه است. با توجه به این سیاست، دست‌کاری و تغییر در سبک زندگی و مجموعه رفتارهای روزمره و تکرارپذیر شهروندان، بهترین راهبرد ایجاد تغییر در اعتقادات و ارزش‌ها و ورود تدریجی، آرام و بی‌صدا به حریم خصوصی و زندگی روزمره آن‌هاست. مؤثرترین ابزار نیز فن‌آوری‌های نوین ارتباطی از جمله رسانه‌ها و قالب‌های جذاب نمایشی به منظور انتقال پیام‌ها و الگوها و چارچوب‌ها به زبان ساده است.

تفاوت سبک زندگی اسلامی و غربی

با توجه به کم‌رنگ شدن ارزش‌ها و اصول اخلاقی در جوامع غربی و حاکم شدن اصل لذت در این جوامع، این شاخصه در سبک زندگی آن‌ها و تعریفی که از آن ارائه می‌دهند به چشم می‌خورد. تعاریفی که اندیشمندان آن‌ها از سبک زندگی ارائه می‌دهند بیشتر ناظر بر جلوه‌های ظاهری حیات انسان مانند: مد[3]، الگوی مصرف[4]، دکوراسیون و مفاهیمی از این قبیل است. در حالی که این مفهوم در فضای فرهنگ دینی در نقطه تقابل مدرنیته و فرهنگ غربی قرار دارد. وسعت نگاه دین به این مفهوم بسیار کلان و جامع بوده به‌طوری که دین اسلام برای تمام موقعیت‌ها، حالات و رفتارهای مختلف انسان در زندگی؛ برنامه‌های جامعی داشته تا نیل به حیات طیبه[5] [6]برای فرد در دو سرا فراهم گردد.
ادامه دارد
پی نوشت
[1] البته این صحیح است که جذابیت دنیوی سبک زندگی غربی سبب کشش و گرایش  افراد به این روش زندگی خواهد شد. اما نمایش این جذابیت را نمی توان به تنهایی به عنوان شیوه ای برای اثرگذاردن جنگ نرم بر جوامع دیگر دانست. باید بدانیم که جذابیت گناه نیز شاید روزانه افراد بسیاری را فریب می دهد، اما وجدان بیدار و اعتقادات و باورهای فرد، سبب توبه و بازگشت او می شوند. درحالیکه جنگ نرم با متزلزل کردن اعتقادات و باورهای افراد، فرصت بازگشت را از آنها گرفته و مسیر زندگی را کاملا عوض می کند.
[2] محمد ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی، ج1، ق: دار سیدالشهداء، 1405ق، ص134
[3] به نظر «آرتور آسابرگر» برای تعریف اصطلاح «lifestyle» با واژه فراگیری روبه‌رو هستیم که از سلیقه فرد در زمینه آرایش مو و لباس تا سرگرمی و تفریح و ادبیات و موضوعات مربوط دیگر را شامل می‌‌شود(رسولی، محمدرضا (1382). «بررسی مؤلفه‌های سبک زندگی در تبلیغات تجاری تلوزیون». مجله علوم اجتماعی، شماره 23).
[4] برای نمونه «لیزر» (1963م) سبک زندگی را براساس الگوی خرید کالا تعریف می‌‌کند. به نظر وی سبک زندگی نشان‌‌دهنده شیوه زندگی متمایز جامعه یا گروه اجتماعی و نشان‌‌دهنده شیوه‌‌ای است که مصرف‌‌کننده در آن خرید می‌‌کند و به شیوه‌‌ای که کالای خریداری شده مصرف می‌‌شود، بازتاب‌‌دهنده سبک زندگی مصرف‌‌کننده در جامعه است(خوشنویس، ناهید. «رسانه و سبک زندگی» (1389). ماهنامه روابط عمومی ایران. شماره 73).
[5] من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه حیوة طیبة. نحل،97.
[6] در نظر برخی مفسران حیات طیبه به معنای زندگی پاکیزه از هر نظر، از آلودگی‌ها، ظلم‌ها و خیانت‌ها، عداوت‌ها و دشمنی‌ها، اسارت‌ها و ذلت‌ها و انواع نگرانی‌ها و هرگونه چیزی که آب زلال زندگی را در کام انسان ناگوار می‌سازد.(مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج11، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1378، ص394)

بیشتر بخوانید
نمونه هایی از جنگ روانی دشمن
هدف دشمن از ایجاد جنگ روانی
راهبرد مقابله پیامبر(ص) با جنگ روانی دشمن